Przy stole rodzinnym słyszałam historię o krwi, opuchniętych i czerwonych nogach, psychozach pacjentów i pewnie wielu innych przypadkach. Sama podczas chorowania wielokrotnie byłam pytana przez rodziców o to, jak wyglądał mój gil z nosa, jakiego rodzaju mam kaszel, czy wysypka ropieje, a także co zobaczyłam po wypróżnieniu w toalecie. Nie było właściwie tematów zdrowotnych, których nie mogłabym z nimi skonsultować.

Dopiero, więc wchodząc w dorosłość, zrozumiałam, że nie wszyscy zostali tak wychowani i są osoby, które boją się widoku krwi, albo niechętnie opowiadają o swoich dolegliwościach. A większość osób uznaje łzy za jedyną "szlachetną wydzielinę" człowieka.

Jednocześnie chyba z uporem zadawałam wielu moim bliskim te same pytania, które słyszałam od rodziców, bo do dzisiaj to właśnie mi często przyjaciółki opisują swoje objawy w szczegółach. Tak, włącznie z tym, co zobaczyły w toalecie.

Biegunki mają mężczyźni, kobiety bóle brzucha

Mimo rosnącej świadomości, zdrowie jelit wciąż jest tematem tabu i bywa ignorowane. Co trzeci Polak uważa, że problemy jelitowe to wstydliwa kwestia – wynika z nowego raportu "Stan jelit Polaków" przygotowanego przez instytut badawczy Zymetria na zlecenie firmy Genactiv. Prawie 30 proc. badanych sądzi też, że dysfunkcje trawienne to normalna część życia.

Tymczasem jak wskazują dane GUS-u choroby układu trawiennego to piąta najczęstsza przyczyna hospitalizacji w Polsce. Coraz częściej diagnozowane są one u młodych, aktywnych ludzi.

Raport "Stan jelit Polaków" wskazuje, że to kobiety zdecydowanie częściej zmagają się z różnymi dolegliwościami jelitowymi, zwłaszcza wzdęciami, bólami brzucha, zaparciami i nieregularnymi wypróżnieniami. Z kolei biegunki częściej mają mężczyźni.

- U kobiet hormony i procesy biologiczne odgrywają kluczową rolę. Estrogen i progesteron wpływają na motorykę jelit oraz modulują percepcję bólu. Estrogen zwiększa wrażliwość trzewną, czyli to te hormony nasilają reakcję bólową na bodźce z przewodu pokarmowego. Wydaje się, że to jest przyczyna, dlaczego kobiety odczuwają dolegliwości silniej niż mężczyźni - tłumaczy prof. Ewa Stachowska, biolożka i dietetyczka kliniczna.

I dodaje: Poza tym oś jelitowo-mózgowa u kobiet reaguje silniej na stres, co może tłumaczyć większą częstość występowania objawów takich jak ból brzucha czy biegunka w sytuacjach napięcia emocjonalnego.

Jelita cierpią, a my o tym nie mówimy

Raport "Stan jelit Polaków" zrealizowano w formie sondażu internetowego w maju 2025 r. Przebadanych zostało tysiąc dorosłych Polaków w wieku 18-65 lat. Nie jest to duża grupa, ale badań sprawdzających kondycję jelit Polaków jest niewiele.

Najczęściej zgłaszane dolegliwości jelitowe wśród respondentów to gazy i wzdęcia – regularnie odczuwa je ponad połowa badanych. Niemal połowa skarży się również na bóle brzucha, a co trzeci doświadcza biegunek oraz zaparć.

Ponad połowa przepytanych osób uważa, że ich jelita są w dobrej lub bardzo dobrym stanie. Ale jednocześnie co trzecia osoba bez oficjalnego rozpoznania choroby przewlekłej jelit cierpi na dolegliwości jelitowe przynajmniej raz w miesiącu, kolejne 31 proc. cierpi na takie przypadłości kilka razy w roku.

Większość badanych zdaje sobie sprawę, jak istotną funkcję pełnią jelita i że warto o nie odpowiednio dbać. Respondenci są również świadomi, że codzienne nawyki oraz styl życia mają bezpośredni wpływ na ich kondycję.

Jednak pomimo zauważalnego negatywnego wpływu spożywania wysoko przetworzonej żywności na stan jelit, niemal połowa Polaków jada taką żywność przynajmniej raz w tygodniu.

-Ultraprzetworzona żywność (UPF) ma destrukcyjny wpływ na zdrowie jelit i na ogólny stan organizmu. Regularne jej spożywanie prowadzi do redukcji różnorodności bakterii komensalnych, sprzyjając przerostowi gatunków prozapalnych. Ta żywność osłabia barierę jelitową, zwiększając jej przepuszczalność. Ta żywność powoduje też przewlekły stan zapalny o niewielkim nasileniu, który jest kluczowym mechanizmem rozwoju chorób metabolicznych - mówi prof. Ewa Stachowska.

Dieta dobra dla jelit

Na mikrobiotę jelitową wpływa wiele czynników - zarówno środowisko np. stres, jak i genetyka. Jednak z nich wszystkich największy wpływ ma sposób odżywiania, który według badań odpowiada za ok. 60 proc. jej zmienności. Naszą dobrą mikrobiotę codziennie osłabiamy przez niezdrową dietę bogatą w cukier, mięso i przetworzoną żywność.

Naukowcy odkryli, że im bardziej zróżnicowana dieta, tym bardziej zróżnicowany jest mikrobiom jelitowy. Szczególnie korzystne wydaje się spożywanie różnorodnych roślin bogatych w błonnik - to przede wszystkim warzywa i owoce. Warto też sięgać po kiszonki, które poprawiają równowagę bakterii w jelitach.

Mikrobiom może nas odchudzić, poprawić reakcję na stres i uodpornić na przeziębienia. W zasadzie nie ma procesu fizjologicznego w naszym organizmie, z którym w jakiś sposób nie byłby związany.

To, co nam siedzi w jelitach, steruje wszystkim!